N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Jordanië Een repressieve wet die de vrijheid van meningsuiting op het internet aanzienlijk beperkt, baart activisten en journalisten zorgen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104428164-7b548f.jpg)
Met de handtekening van koning Abdullah II, eerder deze maand, wordt binnenkort een internetwet van kracht in Jordanië die de vrijheid van meningsuiting aanzienlijk beperkt. Een gezamenlijke oproep van veertien mensenrechtenorganisaties, waaronder Human Rights Watch, om hiervan af te zien haalde niets uit en hetzelfde gold voor een pleidooi van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN.
De nieuwe wet lokte zowel online als op straat protesten uit. Onder de Arabische hashtag ‘trek de cyberwet in’ deelden Jordaniërs foto’s van zichzelf op X, voorheen Twitter, waarin ze hun mond bedekken. In het oude centrum van de hoofdstad Amman vonden de laatste weken kleine protesten plaats. Met spandoeken, posters, vlaggen en T-shirts riepen Jordaniërs op tot een herziening van de wet.
De protesten weerspiegelen een sfeer van frustratie en angst: Jordaniërs vrezen dat ze door de wet hun vrijheid van meningsuiting zullen verliezen. Niettemin is de toestroom van nieuwe tweets en protesten afgenomen nadat de koning de wet tekende. Over een maand wordt die officieel van kracht.
Met 41 artikelen is de wet ruim twee keer zo uitgebreid als de huidige internetwet die sinds 2015 van kracht is. De overheid zegt met de wijziging burgers te willen beschermen tegen internetfraude en online seksueel misbruik. Dat laatste is niet zo gek, want in 2022 werden er in Jordanië volgens Jordan News, een website, zes keer zoveel meldingen van cybercriminaliteit gedaan als in 2013.
Beledigen van religies
Maar analisten, activisten en journalisten maken zich zorgen, want de nieuwe wet verbiedt en bestraft erg veel. Zo levert het verspreiden van nepnieuws een gevangenisstraf van minstens drie maanden of een geldboete van zeker vijfduizend dinar (zo’n 6.400 euro) op. Het beledigen van religies, het aanwakkeren van racisme en het zaaien van haat wordt bestraft met een celstraf van minstens een jaar. Wie een overheidsfunctionaris beledigt, kan zwaardere straffen verwachten. Verder is de beheerder van een website of kanaal verantwoordelijk voor de gedeelde inhoud. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld WhatsApp-groepen. Maar wat nepnieuws is en wat ‘beledigen’, ‘aanwakkeren’ of ‘haatzaaien’ precies behelst, is onduidelijk. Daarbij komt dat het gebruik van een VPN-verbinding om de regels te omzeilen een celstraf van minstens zes maanden kan opleveren.
De ruimte voor openbare vrijheid werd al kleiner en deze wet is de spreekwoordelijke nagel aan de doodskist
Suha Ma’ayeh Jordaanse journalist
In een verklaring schrijft OHCHR, het kantoor van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN, dat de formuleringen vatbaar zijn voor ruime interpretatie en niet voldoen aan de vereisten van internationale mensenrechten. Human Rights Watch spreekt van een „draconische wet”.
Volgens Amer Sabaileh, politiek analist en voormalig hoogleraar aan de University of Jordan, blundert Jordanië met de introductie van deze wet en verspeelt het zo de kans om de vertrouwenskloof tussen de regering en de burgers te overbruggen. „De regering kan niet regeren zonder absolute controle. Ze voelen zich meer op hun gemak met een strenge wet”, zegt hij via een videoverbinding.
Satirische website
De nieuwe wet doet denken aan de repressieve regels die de regering in 2020 oplegde om het coronavirus in te dammen. Veel mensenrechtenorganisaties zagen die als een excuus van de overheid om burgerlijke vrijheden in te perken. Tientallen activisten werden gevangengenomen. Pas in mei van dit jaar heeft de overheid deze regels laten vallen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/01/roelants-carolien-2-online-artikel.png)
Het is evenmin de eerste keer dat de overheid het onlinegedrag van burgers probeert te beheersen. Sinds december is video-app TikTok geblokkeerd na protesten tegen hoge brandstofprijzen. Journalist Ahmed Hassan Al-Zoubi werd veroordeeld tot celstraf wegens een Facebook-bericht over die protesten. En deze zomer werd de populaire satirische website AlHudood gedeactiveerd na berichten over het huwelijk van de kroonprins en zijn Saoedische partner.
De Jordaanse journalist Suha Ma’ayeh vergelijkt haar werk met het betreden van een mijnenveld. „De ruimte voor openbare vrijheid werd al kleiner en deze wet is de spreekwoordelijke nagel aan de doodskist”. Hoewel ze Engelstalig schrijft voor Jordaanse en internationale media, is ze ongelukkig met de nieuwe regels. „Deze wet zal ons nog meer belemmeren in het vervullen van onze rol om de waarheid aan het licht te brengen, degenen in overheidsfuncties rekenschap te laten afleggen en constructieve kritiek te uiten.”
Sabaileh ziet steeds meer jongeren het land verlaten. Invoering van de cyberwet zal die trend volgens haar versterken. „Als je geen vrijheid kan bieden, moet je mensen compenseren met welvaart. Als je geen gezonde economie kan bieden, moet je mensen compenseren met vrijheid. In Jordanië heb je geen van beide.”
